Վիտամին D-ի անբավարարություն. ախտանիշները, հետևանքները և բուժում

Վիտամին D-ն ուսումնասիրվում է ավելի քան 100 տարի: Սկզբնական շրջանում դիտարկվում էր տվյալ վիտամինի ազդեցությունը կմախքի վիճակի վրա (այսպես կոչված՝ ոսկրային գործառույթ), սակայն վերջին 30 տարիների ընթացքում գիտնականները կենտրոնացել են վիտամին D-ի արտաոսկրային գործառույթների վրա: Եկեք սկզբում դիտարկենք դրա դասական ցուցումները:

Վիտամին D-ի դասական հատկությունները՝

1. Ոսկորների և մկանների առողջություն: Վիտամին D-ն կարևոր դեր է խաղում կալցիումի յուրացման գործընթացում՝ կարգավորում է օրգանիզմում կալցիումի և ֆոսֆորի փոխանակությունը, նպաստում է կմախքի աճին և ամրեցմանը, ոսկրային հյուսվածքի ճիշտ հանքայնացմանը: Այդ իսկ պատճառով, ակտիվ աճի ժամանակահատվածում ճիշտ զարգացման համար բժիշկները հաճախ նշանակում են վիտամին D-ի ընդունում՝ նույնիսկ նորածին երեխաներին և դեռահասներին, որպեսզի վերջիններս խուսափեն ոսկորների սխալ զարգացումից (ռախիտ): Հասուն տարիքի և տարեց մարդկանց մոտ վիտամին D-ի անբավարարությունը կարող է հանգեցնել ոսկորների փափկացմանը (օստեոմալյացիա), մեծացնել օստեոպորոզի զարգացման և կոտրվածքների ռիսկը:
2. Ատամների առողջություն և գեղեցկություն: Առանց վիտամին D-ի խախտվում է ատամների ձևավորումը, դրանք դառնում են ավելի փխրուն, կարող է առաջանալ էմալի մաշվածություն: Կարիեսն ավելի հաճախ զարգանում է նրանց մոտ, ովքեր ունեն վիտամին D-ի պակաս:

Բացի դասական ցուցումներից, որոնք մեզ հայտնի են մանկուց, վիտամին D-ն ունի նաև շատ այլ հատկություններ, որոնք բժիշկները անվանում են վիտամին D-ի նեոկլասիկ կամ արտաոսկրային ազդեցություններ:

Վիտամին D-ի նեոկլասիկ ցուցումներ՝

1. Իմունիտետի ակտիվացում՝ նվազեցնում է մրսածության, գրիպի և աուտոիմուն հիվանդությունների զարգացման ռիսկը: Խորհուրդ՝ եթե դուք հոգնել եք հաճախակի մրսածությունից, նպատակահարմար է սկսել ընդունել վիտամին D:
2. Բարձրացնում է աշխատունակությունը, ուշադրության կենտրոնացումը, հիշողությունը և սովորելու ունակությունը: Գիտնականների կողմից նկատվել է, որ վիտամին D-ի ավելի ցածր մակարդակ ունեցող մարդիկ քննությունները հանձնում են մյուսներից վատ, դժվարանում են որոշումներ կայացնելիս և դժվարություններ են ունենում ուշադրություն և կենտրոնացում պահանջող խնդիրներ լուծելիս։:
3. Արյան մեջ շաքարի մակարդակի վերահսկում և շաքարախտի կանխարգելում: Շաքարային դիաբետը գոյանում է ինսուլինի բացակայությունից կամ դրա անբավարար արտազատումից: Քանի որ կալցիումն անհրաժեշտ է ինսուլինի արտադրության համար, վիտամին D-ն նպաստում է այս հորմոնի արտազատման պահպանմանը:
4. Պաշտպանություն քաղցկեղից: Մասնավորապես, վիտամին D-ի անբավարարությունը կապում են կրծքագեղձի, հաստ աղիքի և շագանակագեղձի քաղցկեղի զարգացման ռիսկի հետ:
5. Օգնում է պայքարել սրտանոթային հիվանդությունների դեմ, քանի որ այս վիտամինը մասնակցում է արյան ճնշման, խոլեստերինի և բորբոքման մակարդակի կարգավորման մեջ:
6. Նպաստում է հորմոնների կարգավորմանը և բարելավում տրամադրությունը: Վիտամին D-ի ցածր մակարդակը կարող է նաև խանգարել տեստոստերոնի և էստրոգենի ճիշտ արտադրությանը:

Ո՞վ է ռիսկի խմբում

• 45 տարեկանից բարձր տարիքի մարդիկ: Տարիքի հետ դանդաղում է մարդու նյութափոխանակությունը, ինչը խանգարում է արևի և սննդի միջոցով վիտամին D-ի ինքնուրույն սինթեզմանը:
• Մուգ մաշկ ունեցող մարդիկ: Բնությունն այնպես է որոշել, որ մուգ մաշկն արգելափակում է վիտամին Դ-ի սինթեզը: Ուսումնասիրությունների համաձայն, մաշկի մուգ պիգմենտացիա ունեցող մարդկանց 90%-ը տառապում է վիտամին D-ի անբավարարությունից:
• SPF պաշտպանությամբ քսուքներ օգտագործող մարդիկ: Գրեթե բոլոր դեմքի և մարմնի քսուքները պարունակում են SPF պաշտպանություն, որն արգելափակում է վիտամին D-ի սինթեզը: UV-պաշտպանիչների լայնածավալ և համատարած օգտագործումը անգամ հյուսիսային երկրներում իր ներդրումն ունի աշխարհում վիտամին D-ի անբավարարության զարգացմանը մեջ: Օրինակ, արևապաշտպան SPF 8 քսուքի օգտագործումը 90%-ով նվազեցնում է վիտամին D արտադրելու օրգանիզմի ունակությունը: Իսկ ավելի տարածված և բժիշկների կողմից խորհուրդ տրվող արևապաշտպան քսուք SPF 30-ը նվազեցնում է այդ ունակությունը 99%-ով:
• Ճարպակալումն ու ավելորդ քաշն արգելակում են վիտամին D-ի սինթեզը:
• Նստակյաց կյանքը սննդանյութերի մեծամասնությանը բերում է “քնած” վիճակի, այդ թվում և վիտամին D-ն, ինչպես նաև դանդաղեցնում է նյութափոխանակությունը, ինչը խոչընդոտում է արևի և սննդի միջոցով վիտամին D-ի ինքնուրույն սինթեզմանը:
• Բուսական ծագմամբ կերակուրների (բացառությամբ կաթի, լյարդի, յուղոտ ձկան և հավկիթների) գերակշռումը մարդու սննդակարգում սահմանափակում է վիտամին D-ի մուտքն օրգանիզմ:
• Խոշոր արդյունաբերական քաղաքներում բնակվող մարդիկ: Խոշոր քաղաքների մեծամասնության աղտոտվածության մակարդակը շատ բարձր է. արդյունաբերական թափոնները և փոշին չեն անցկացնում վիտամին D-ի սինթեզի համար անհրաժեշտ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների անհրաժեշտ սպեկտրը:

Վիտամին D-ի անբավարարության ախտանիշները

Հաստատ համոզվել՝ արդյոք Ձեզ մոտ առկա է վիտամին D-ի պակաս, կօգնի արյան անալիզը: Այնուամենայնիվ, կան մի շարք ախտանիշներ, որոնք կարող են վկայել վերջինիս անբավարար մակարդակի մասին՝

• Դուք ունենում եք մշտական հոգնածության զգացում և ուժերի անկում
• Ձեր մոտ լինում են հաճախակի մրսածություններ
• Դուք ցրված եք և դժվարությամբ եք կենտրոնանում
• Դուք անընդհատ վատ տրամադրություն եք ունենում՝ առանց հիմնավոր պատճառների
• Դուք նկատում եք մազերի, եղունգների և մաշկի վիճակի վատթարացում
• Ունենում եք մկանային թուլություն կամ ոսկրերում և մկաններում ցավեր
• Ձեր գլխամաշկը սկսել է շատ քրտնել:

Եթե Ձեզ անհանգստացնում է վերոնշյալ կետերից որևիցե մեկը, արժե մտահոգվել՝ գուցե Ձեր մոտ սկսում է զարգանալ վիտամին D-ի անբավարարություն:

Ի՞նչ է վիտամին D₃-ն

Վիտամին D₃-ը (խոլիկալցիֆերոլ) կենսական կարևոր նշանակություն ունեցող ճարպալույծ վիտամին է, որն անհրաժեշտ է մարդու օրգանիզմի բոլոր համակարգերի և օրգանների բնականոն գործունեությունն ապահովելու համար: Այն ազատ տեսքով գոյություն ունի բնության մեջ՝ ի տարբերություն վիտամին D-ի այլ նյութափոխանակիչների: Վիտամին D₃-ը ձևավորվում է մարդու մաշկի մեջ արևի ճառագայթների ազդեցության շնորհիվ: Ի համեմատ վիտամին D2-ի՝ բնութագրվում է 25% ավելի բարձր ակտիվությամբ:

Ինչպե՞ս է արևն օգնում մեզ վիտամին D₃-ի սինթեզի հարցում

Մեր օրգանիզմը արևի լույսը ձևափոխում է քիմիական նյութերի, որոնք հետագայում վերածվում են վիտամին D₃-ի: Մաշկի խոլեստերինը ձևափոխում է “նախավիտամին D-ն”՝ վերածելով այն օգտակար վիտամին D₃-ի, որը երբեմն անվանում են նաև պրովիտամին D: Նախավիտամին D-ն արյան շրջանառության միջոցով նախ անցնում է երիկամների և լյարդի մեջով, այնուհետև վերածվում կալցիտրիոլ կենսաբանական ակտիվ նյութի: Որպեսզի ապահովվի վիտամինի արտադրման համար արևի լույսի անհրաժեշտ քանակություն, անհրաժեշտ է արևի տակ գտնվել ամեն օր՝ մոտ մեկ ժամ, և մաշկի մոտ 60%-ը պետք է լինի բաց: Եթե Ձեր տարածաշրջանում արևային օրերը քիչ են, պետք չէ չարաշահել արևաբուժարաններ հաճախակի այցելելով, քանի որ ըստ բժիշկների՝ ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման նման աղբյուրներից պարբերաբար օգտվելը քաղցկեղի առաջացման առումով ավելի վտանգավոր է, քան արևային ուլտրամանուշակագույն ճառագայթումը: Չէ որ սպիտակամորթ մարդու մաշկը բավարար ծավալով պիգմենտավորված չէ քաղցկեղային հիվանդություններից պաշտպանվելու համար: Այդ իսկ պատճառով գիտնականների մեծամասնությունը հարցադրում է կատարել՝ արդյոք մենք ուզում ենք մեր մաշկն այդ ծավալով ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման ենթարկել՝ առաջացնելով քաղցկեղային հիվանդությունների ռիսկ:

Վիճակագրության համաձայն՝ ժամանակակից մարդը քաղաքային միջավայրում ամեն օր ի վիճակի չէ վիտամին D-ի սինթեզի համար բավարար ժամանակ անցկացնել արևի ճառագայթների ներքո:

Ինչպե՞ս ստանալ Վիտամին Դ սննդի միջոցով

Հայտնի են վիտամին D-ի պարունակությամբ առաջատար մթերքները - դրանք յուղոտ տեսակների ձկներ են`թյուննոս, թյունիկ, սարդին, ձողաձուկի լյարդ, լոքո:

Բայց կա մի կարևոր նրբություն, որն ազդում է այդ մթերքների մեջ վիտամին D-ի պարունակության վրա: Պարզվում է, որ ջերմամշակման արդյունքում վիտամին D-ն կորչում է:

Ժամանակակից սննդի արդյունաբերությունը ի վիճակի չէ ապահովել Ձեր սեղանին նոր որսած ձկան առաքումը, քանի որ ցանկացած լոգիստիկայի տևողությունը ստիպված է թարմ մթերքները ենթարկել խորը սառեցման, որպեսզի ձկների այդպիսի որսը առաքի վերամշակման գործարաններ (օրինակ ՝ պահածոյացված ձուկ կամ ձողաձուկի լյարդ պատրաստելու համար) կամ խանութներ:

Դժբախտաբար, նշված մթերքները ենթարկվում են սառեցման և, այնուհետև, ջերմամշակման, ինչի պատճառով դրանց մեջ պարունակվող վիտամին D-ն կորչում է: Ավելին, այդ ապրանքները ունեն բարձր կալորիականություն, օրինակ, 100 գր. սովորական շոկոլադի մի կտոր պարունակում է 535 կկալ, իսկ 100 գր. Ձողաձկան լյարդը՝ 613 կկալ: Ուստի, եթե նպատակ դնենք և վիտամին D ստանանք սննդի հետ, դա կարող է հանգեցնել ճարպակալման: Չնայած որոշ սննդամթերքներ օրգանիզմը ապահովում են վիտամին D-ով և դրանք անհրաժեշտ է ներառել ամենօրյա սննդակարգում, արևի լույսի ազդեցությունը դեռևս վիտամին D ստանալու լավագույն միջոցն է:

Վիտամին D-ի անբավարարության հետևանքները շատ են:

Ահա մի քանի առավել տարածվածները՝

• թույլ իմունիտետ
• քրոնիկ հոգնածություն
• ընկճվածություն
• բեղմնավորման հետ կապված խնդիրներ
• մաշկի ծերացում, եղունգների, մազերի վիճակի վատթարացում
• ոսկորների և մկանների հիվանդություններ և այլն

Դժբախտաբար, ժամանակակից մարդու համար բավականին դժվար է ինքնուրույն համալրել վիտամին D-ի ամենօրյա պաշարը, իսկ Վիտամին D-ի անբավարարությունը կարող են հանգեցնել լուրջ հետևանքների:

Հենց այս պատճառով բժիշկներն ավելի հաճախ են խորհուրդ տալիս վիտամին D-ի անբավարարությունը փոխհատուցել և բուժել վիտամին D-ի սննդային հավելումների միջոցով: